Jan de Konink 19-10-1919 (de Wijk) – 31-01-1945 (Sonnenburg)
Jenetta
“Mijn persoonlijke drive om naar de herdenking te gaan in Slonsk was in de kern heel simpel en tegelijkertijd ook noodzakelijk”.
Eer bewijzen aan onze oom ( die nooit de kans heeft gekregen echt oom te worden ) en hem in weer op te nemen in onze familie.
Onze reis naar Slonsk
begon met een radio-uitzending van OVT, het Spoor terug: Zuchthaus Siegburg
Hierin kwam de naam van Jan de Konink voor, als één van de gevangenen van het studentenverzet in Tilburg. Gevangen genomen en veroordeeld in een gevangenis in Brussel, van waaruit hij is afgevoerd naar Sonnenburg, een plaatsje in het oosten van Duitsland (nu Slonsk in Polen).
Elk jaar is er in Slonsk (wat Concentratiekamp en nacht und nebel kamp “Sonnenburg” was) een herdenking op de laatste vrijdag van de maand. De 819 overgebleven gevangenen werden in één nacht gefusilleerd; de nacht van 30 op 31 januari 1945. De Russen waren dichtbij, maar te laat voor deze mannen. Één ervan was Jan de Konink.
Dit jaar zijn wij (Josine, Jenetta, Caroline en Jan) erheen gegaan om hierbij te zijn.
Dag 1
Vanuit Hengelo gingen we op weg. Op weg naar de eerste overnachting in Gasthof vlak bij de Pooolse grens.
Onderweg gaan de gesprekken regelmatig over Jan, Jaap en Hans. Hun leven in de oorlog en wat wij er (niet) van meegekregen hebben. Blij dat we nu deze onbekende oom gaan bezoeken, al is het wat laat.
De Gasthof Wagner in Golzov ligt in voormalig Oost-Duitsland, een omgeving waar niet veel te beleven lijkt. Of we moeten ons vergissen door het mistroostige weer. Kil en koud en regenachtig. Maar de ontvangst is goed en het eten nog beter. Voor een vleesliefhebber blijk je heel goed terecht te kunnen in Duitsland. Overheerlijk! En ook hier was er een schilderende opa, met landschappen.
We gaan vroeg naar bed om de volgende dag fris op pad te kunnen, zodat we eerst even langs de begraafplaats gaan om alvast iets te zien voordat de ceremonie begint. Het slapen is rommelig, met harde bedden en gesnurk.
Dag 2
Niet iedereen komt daar geheel uitgerust uit. Maar we weten waarvoor we hier zijn. Na een heerlijk ontbijt gaan we op pad naar Slonsk, een half uurtje nog.
De lucht is nog steeds grijs en de temperatuur is bar. Maar we zijn erop gekleed en kijken uit naar deze dag.
Het officiële programma start om 11 uur met een dienst in de Pfarrkirche. Het is 10 uur als we Slonsk inrijden. We willen graag eerst het Kriegsgefangenenfriedhof bij de Kolejowastrase bezoeken.
“Het idee dat dus onze oom hier bij zou liggen gaf een onverwachte emotie, dit was de reden van onze reis……”
De weg naar de begraafplaats is onverhard en werd nog op het allerlaatste moment door een plaatselijke boer met trekker tot een mooie begaanbare weg geplet. Wat mooi dachten wij; we voelden ons meteen welkom op deze herdenkingsdag.
Er wordt nog gewerkt aan het geluid voor de speeches die ook hier zullen zijn, maar we kunnen rustig een beetje rondkijken.
Een prachtig in brons gegoten hek met prikkeldraad als grote ornamenten, gaf toegang tot een relatief kleine ruimte waar trapsgewijs laantjes waren aangelegd waar de slachtoffers naamloos zijn begraven.
KERKDIENST
Na de begraafplaats zijn wij richting de Pfarrkirche gegaan voor de dienst. Direct zagen wij veel militairen uit een bus komen en eenmaal dichterbij konden wij de bajonetten onbeschermd en wel zien zitten op hun geweren. Dat valt op omdat zoiets in Nederland, met al zijn talloze veiligheidsregeltjes praktisch onmogelijk is. Maar goed we zijn hier in Polen en hier gaat het dus allemaal anders.
Binnen in de kerk zien we kleurrijke schilderingen op het plafond en overal wapenschilden. Het is een kleine kerk en als we zitten stromen er meer mensen binnen. De jeugd, met banieren van verenigingen, de stad, het land en meer loopt door het middenpad en door naar de zijkanten waar ze de hele dienst zullen blijven staan. De kerkleiders volgen en verspreiden zich voorin. Ik weet niet wat voor mannen het zijn, maar ze dragen de kleding die erbij hoort. Er volgen mannen die een voorname uitstraling hebben (burgemeester en stadsbestuur misschien?) en als laatste komen er een 20 militairen binnen die in het middenpad blijven staan, elk ter hoogte van een rij bankjes, het geweer, met dolk als bajonet, gepresenteerd.
Als iedereen er is en de orgelmuziek verstomt klinkt er een trompet van boven. Later blijkt dat we dit alle vier heel indrukwekkend vonden. Het was een eerbetoon aan de doden en het was een hartverwarmend gevoel dat dat dorp elk jaar die doden herdenkt terwijl wij dit nooit wisten en er nu voor het eerst bij zijn.
De dienst is in het Pools en er wordt veel gezongen en gebeden en afwisselend gestaan, gezeten en geknield. Door de warme stemmen en zachte tonatie begrepen wij ook wel waar het over ging. Dit dorp heeft iets gruwelijks meegemaakt 75 jaar geleden en dat mochten wij nu met hen delen.
De kranslegging naast het Martyriummuseum.
Bij het museum staan de wachtenden deels onder grote tenten te wachten op wat komt. De ene speech na de ander volgt. Soms vertaald naar het Duits maar altijd slecht te verstaan. Het geeft de tijd om rond te kijken. Er liggen bloemstukken klaar van de verschillende landen die daar doden te betreuren hebben: Polen, Duitsland, Luxemburg, België en Nederland ligt er zelfs ook bij. Een bloemstuk met oranje rozen. Het ontroert dat ook Nederland erbij ligt en we zijn benieuwd wie dat gaat leggen. Maar eerst zijn er nog meer toespraken, besloten met een toespraak door een Poolse militair, een vrouw met een wel heel duidelijke stem die haar militairen aan de overkant van het plein toespreekt en aan het einde de opdracht geeft tot 3 ere saluutschoten. Daarna volgen nog de bloemleggingen en we spotten de Nederlandse legger: een grote militair. We spreken hem na afloop nog even aan en hij is afgezant van het consulaat in Nederland. Het is ook nu weer fijn om te zien dat Nederland aandacht heeft voor de tragedie die zich hier heeft afgespeeld.
Na deze ceremonie vertrekken de genodigden naar de begraafplaats om ook daar bloemen te leggen bij het gedenkteken. Wij blijven nog in het museum om de tentoonstelling te bekijken en met Dominika te spreken. Zij is de beheerder van het museum en degene die dit allemaal organiseert.
Ze geeft antwoord op onze vragen zoals waar het concentratiekamp nu precies geweest is. Op de foto van het Zuchthaus zoals het eerder heette en dat vanaf 1933 als een van de eerste concentratiekampen dienstdeed om politiek andersdenkenden vast te zetten, is te zien hoe ontzettend groot het was.
Er zaten op een gegeven moment 1400 gevangenen. Rechts voor het gebouw staat nu het museum (1). Het gedenkteken (2) staat daar waar eens de ingang was. Na de oorlog is het grote gebouw helemaal afgebroken omdat er stenen nodig waren om Warschau weer op te bouwen. Nu bleek Warschau uiteindelijk te ver weg te zijn en zijn de meeste stenen in de buurt gebruikt. De witte muur (3) waar de 819 gevangenen geëxecuteerd zijn in de nacht van 30 op 31 januari 1945 is rechtsachter op de foto te zien.
Dominika weet te vertellen dat de gevangenen in eerste instantie in een massagraf naast het concentratiekamp begraven zijn. Later, toen er een supermarkt gebouwd ging worden zijn ze herbegraven in Gorzow Wielkopolski, 50 km verder Polen in. Maar waar onze oom Jan ligt weet niemand blijkbaar.
De muur waartegen de executies plaatsvonden is bewaard maar bevindt zich nu op particulier terrein: een houtbedrijf, waar we dus niet zomaar heen kunnen. Wel kunnen we een glimp van zien voordat we vertrekken.
Zijzelf gaat er wel af en toe met schoolklassen heen om zo toch iets tastbaars te laten zien van wat er toen gebeurde.
Door een misverstand, we kenden de betekenis van het woord Bewirtung (onthaal door de burgemeester en dat betekent dan altijd dat er een maaltijd wordt aangeboden door de burgemeester) op de uitnodiging niet, overhandigen we het verzetskruis dat Jan in 1984 postuum uitgereikt kreeg, niet aan de burgemeester maar in het museum aan Domenika. Het zal binnenkort te zien zijn in een extra ruimte in het gemeenschapshuis omdat het museum te klein begint te worden. Er worden nog steeds o.a. brieven aan het museum geschonken.
Na het museum rijden we tot slot links om het voormalige terrein heen en kunnen aan het eind van een pad door het hek van een bedrijf een stukje van de muur zien.
Josine
“Het is een dag met veel indrukken geweest en we zijn blij hier geweest te zijn. Een bijzondere dag voor onszelf maar naar we hopen ook voor de rest van de familie doordat we op deze manier proberen iets over te brengen van deze indrukwekkende dag. Het is goed om te zien hoeveel aandacht aan deze gebeurtenis gegeven wordt.”
Jan
“Het reisdoel was mooi, indrukwekkend om zo eer te zien bewijzen- en ook zelf te bewijzen- aan een moedig en onderbelicht familielid. Het doet je ook stilstaan bij keuzes die je zelf maakt- of niet.”